به گزارش پایگاه خبری جهادپرس،

وابستگی اقتصادها به درآمد حاصل از یک منبع طبیعی یا غیرطبیعی در طول تاریخ، مشکلات زیادی را به کشورهایی که این چنین اداره می شوند تحمیل کرده است. هرچند که بررسی های صورت گرفته نشان می دهد کشورهایی که دچار این معضل هستند راهکارهایی را اندیشیده اند که از این شرایط خارج شوند که برخی از آنها مانند نروژ توانستند بر این مشکل فائق آیند و برخی نیز مانند عربستان و عراق با همین شرایط کنار آمدند.

در طول سالهای متمادی مقام معظم رهبری به دولت مردان تاکید کرده اند که درآمدهای نفتی از بودجه جاری کشور جدا شود تا این درآمدها سرمایه ای باشد برای توسعه کشور، به همین دلیل باید ایران را از آن دسته از کشورهایی دانست که به دنبال جدا کردن بودجه از نفت است اما هنوز بخشی از درامدهای جاری کشور را از این منبع عظیم خدادادی تامین می‌کند.

علت اصلی این موضوع که چرا باید بودجه کشور از یک درآمد جدا شود و درآمدهای مختلفی را در بودجه دید را کارشناسان اقتصادی پاسخ داده اند آنها معتقدند وابستگی به تنها یک منبع درآمدی، که بخش اصلی درآمدهای کشور را به خود اختصاص می‌دهد، موجب می‌شود تا نوسانات احتمالی در میزان درآمد حاصل از این منبع، بر همه ی بخش‌های اقتصادی تأثیر داشته باشد.

به‌گفته آنها کشورهایی که به درآمد حاصل از یک منبع طبیعی، که عموماً به‌صورت درآمد صادراتی نیز مطرح می‎شود، وابسته هستند، درگیر مشکلاتی‌اند که در نهایت عنوان می‌شود این منبع طبیعی در برخی موارد نه تنها برای این کشورها یک نعمت نبوده، بلکه به‌طوری تبدیل به یک نغمت شده است و از این روست که در مباحث اقتصادی بحث گسترده‌ای با عنوان نحسی منابع طبیعی در خصوص پیامدهای وابستگی به درآمد حاصل از منابع طبیعی وجود دارد.

نکته حائز اهمیت این است همانطور که در ابتدای این گزارش به آن اشاره شد برخی از کشورها با اینکه وابستگی شدید به درآمدهای نفتی دارند اما راه کاری را اندیشیده‌اند که از این درآمدها به نحو صحیح بهره برند که نمونه بارز این کشور ها نروز با داشتن صندوقی به نام صندوق ذخیره ارزی است.

در حقیقت، مسئله‌ی مهم در خصوص نروژ که دارنده‌ی منبع طبیعی از جمله نفت است، این است که آنان اقتصاد ملی‌شان را مبتنی بر درآمدهای حاصل از نفت بنا نکرده‌اند. درآمدهای حاصل از فروش نفت را ذخیره و سرمایه‌گذاری کردند و سود حاصل از آن را در اقتصاد ملی هزینه کردند. دقیقاً برعکس کشور ما که بنیان اصلی اقتصادش درآمدهای نفتی است. 

در یک اقتصاد برخوردار از منابع نفتی اما غیرنفتی، متغیرهایی مانند میزان صادرات، رشد اقتصادی، واردات و سایر متغیرهای کلان اقتصادی، با نوسانات درآمدهای نفتی دچار نوسان شدید نشده و از روند بلندمدت خود تبعیت می‌کنند. اما در اقتصادهای نفتی، متغیرهای کلان اقتصادی به‌شدت تحت تأثیر نوسانات اقتصادی است و همین وجه تمایزات است که کشورهای برخوردار از منابع نفتی، اما عدم وابسته به آن را از سایر کشورهای دارای منبع طبیعی متمایز می‌کند.

*حذف نفت از بودجه باید مطالبه مردم باشد

روح الله رضوی از کارشناسان انرژی معتقد است یکی از مهم‌ترین ایرادات اقتصاد ایران وابسته کردن اقتصاد به درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام است. موضوع خام فروشی نفت پیش از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت و این ارثی است که از حکومت قبلی به ما رسیده است. در صورتی که یکی از آرمانهای انقلاب اسلامی این بود که کشور را از حوزه تک محصولی خارج کنیم و بتوانیم منابع درآمدی مختلفی را برای خود ایجاد کنیم اما می بینیم چون درآمد نفتی سهل الوصول ترین درآمد است کمتر به سمت دیگر بخش ها حرکت کردیم.

به عنوان مثال وقتی در طول تاریخ صحبت از مالیات می شد مردم کوچه و بازار همواره اعلام می کردند که وقتی نفت وجود دارد چرا باید مالیات بدهیم مگر ما کشور ثروتمندی نیستیم؟ این موضوعات موجب شد تا با مسئله ای به نام فرار مالیاتی روبه رو باشیم و دولت هم هرگز به مردم بابت گرفتن مالیات فشار وارد نکرد هرچند که این فشار روی دوش بخش حقوق بگیر جامعه وجود داشت. پس وقتی دولت و مردم جامعه می بینند که به درآمدهای کثیر نفتی متصل هستند اصلا به فکر جایگزین کردن این درآمد نخواهند بود که این موضوع باید به صورت ریشه‌ای برطرف شود.

سالهای متمادی درآمد نفتی را داخل کشور آوردیم و خوب یا بد خرج کردیم. هرچند که قبلا درآمد نفتی عاید عده ای می شد اما در همین سالهای نه چندان دور عده ای شعارشان این بود که درآمد نفتی را سر سفره های مردم بیاوریم و احتمالا با این شعار توانستند بر مسند دولت قرار گیرند.اما موضوع این است که باید به مردم بیاموزیم که امروز اگر شما دچار شرایط بد اقتصادی هستید به خاطر همین مسئله است که نفت را به اقتصاد جاری شما گره زده اند و مردم باید برای رهایی از این وضعیت باید از دولت ها مطالبه کنند که نفت را از اقتصاد جاری حذف کند.

*جداسازی بودجه از نفت به منزله بستن چاه های نفت نیست

ابراهیم رزاقی نیز یکی از کارشناسان اقتصادی معتقد است برای جدایی بودجه جاری از نفت نباید درچاه های نفت را بست بلکه در شرایطی که فروش نفت کشور محدود شده بایستی اقدامات لازم برای چنین وضعیتی در دستور کار قرار می‌گرفت و یا فروش نفت بالا رود ویا اینکه درآمدهای حاصل از فروش فراورده های نفتی افزایش یابد.

به گفته رزاقی ما نفت صادر می‌کنیم، اما سطح صادرات ما و همچنین قیمت نفت به هر حال در ماه‌های اخیر بسیار کاهش یافته است، برخی اوقات هم مشاهده می شود که صادرات یک بطری آب از صادرات نفت بهینه‌تر است.بنابراین وقتی تنها روی خام‌فروشی تأکید می‌شود بالاخره این منابع روزی به پایان می‌رسد، اما سؤالی که وجود دارد این است “این پولها و درآمدها در کجا هزینه شده، چقدر اشتغال ایجاد کرده و چه به میزان به تقویت تولیدکنندگان داخلی کمک کرده است؟ درآمدهای حاصل از خام‌فروشی باید در محلی استفاده می‌شد که واردات کالای مصرفی کاهش یابد.

رزاقی تصریح می کند در ۶ سال دولت آقای روحانی نزدیک به ۳۰۰میلیارد دلار واردات انجام شده که با این ارقام بایستی ۱۵میلیون شغل ایجاد می شد؛ اما با حمایت صرف از واردات تعداد قابل‌توجهی از کارگران واحدهای تولیدی بیکار شده‌اند. به‌صورت میانگین ۲۰میلیون تن در هر سال محصولات پتروشیمی به صورت خام صادر می‌شود که فقط به ازای هر یک میلیون تن صادرات پتروشیمی به صورت خام می توان ۲۰۰ شغل ایجاد کرد که دولت چشمش را بر روی این موضوع بسته است.

*مالیات جایگزین نفت در بودجه جاری شود
 
جمشید پژویان استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه مهم‌ترین جایگزین‌ درآمدهای نفتی مالیات است، اظهار می کند به عنوان مثال مالیات بر خانه‌های خالی در گذشته نیز اجرا می‌شد، اما به دلیل اینکه شیوه سنجش برای خالی بودن خانه بسیار ابتدایی بود، این طرح دیگر انجام نشد.
 
پژویان با تاکید بر اینکه در حال حاضر تعریف درستی از مالیات بر عایدی سرمایه در کشور وجود ندارد، می گوید در محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه باید تاثیر تورم را از آن خارج و بعد آن را محاسبه کرد، در اکثر موارد هم این پایه مالیاتی به خانه و املاک مربوط است، بدین معنی هزینه‌هایی که دولت و شهرداری در مناطق شهری و مسکونی انجام می‌دهند، مالیات آن را با جداکردن تاثیر تورم از آن محاسبه می‌کنند.
 
این استاد دانشگاه افزود: «از سویی این پایه مالیاتی به طور معمول در کشورهای دیگر نرخ بالایی را شامل نمی‌شود، بنابراین در ایران نیز نمی‌توان خیلی زیاد بر روی این درآمد مالیاتی حساب کرد.»
وی اضافه کرد: «بنده سالیان سال است که به وزرای اقتصاد و همچنین روسای سازمان امور مالیاتی که اکثرا از شاگردهای خودم در دانشگاه بودند، توصیه کردم پایه‌های مالیاتی جدید را برای ایجاد درآمدهای پایدار برای دولت اضافه کنند، اما طی سال‌های گذشته این امر اجرا نشد، ولی به نظر می‌رسد، در حال حاضر این عزم برای اجرا وجود دارد.
 
این گزارش اضافه می کند در حال حاضر دولت تصمیم گرفته است تا بودجه کشور در سال 99 را اصلاح کند و اصلاحیه این بودجه به زودی در اختیار نمایندگان مجلس یازدهم قرار می دهد به نظر می رسد اکنون که نمایندگان تازه نفس در مجلس حضور دارند می توان امید داشت که شرایط اقتصادی کشور بهبود یابد و قدم های نخست برای اصلاح بودجه و جدایی نفت از بودجه قدم برداشته شود.
 
 
انتهای پیام