به گزارش پایگاه خبری جهادپرس،درحالی سال پایانی دولت دوازدهم را پشت سر می گذاریم که دوباره در فضای مجازی موضوع وقف سوآپ نفت خام در دولت دهم بر سر زبانها افتاده است و کارشناسان حامی زنگنه و وزارت نفت اعلام کردند امروز اگر سواپ نفت متوقف است باید علتش را در دولت دهم جست وجو کرد.

اخیرا نیز یکی از رسانه های دولتی در گزارشی اعلام کرده است «در حالی کشور از درآمد قابل توجه سوآپ نفت محروم شد که مقصد اصلی آن وزیر نفت دولت دهم است. توقفی که علاوه بر عدم‌النفعی که برای ایران به دنبال داشت می‌تواند در شکایت کشور همسایه، ایران را مجبور به پرداخت خسارت کند زیرا ایران به صورت یک طرفه از قرارداد خارج شده است.»

جالب اینجا است که این رسانه در بخش دیگری از گزارش خود آورده است «در دولت تدبیر و امید اما از همان ابتدا تلاش شد تا سوآپ نفت از سرگرفته شود. موضوعی که به همان دلیل خروج یک طرفه ایران از قرارداد مشکل خواهد بود زیرا بازیابی اعتماد از دست رفته کشورهای همسایه موضوعی زمان‌بر است که در کنار تحریم‌های آمریکا و مشکل در نقل و انتقال پول سخت‌تر از همیشه خواهد بود.»

این موضوعات موجب شد تا به عملکرد جناب آقای زنگنه در خصوص وعده ای که در مورد احیای سوآپ نفت خام داده بود اما انجام نشد بپردازیم.

اوایل دولت یازدهم بود که جلیل سالاری در گفت وگویی ماجرای عملیات سوآپ نفت خام را در دولت اصلاحات باز کرد و به علت توقف آن در دولت دهم پرداخت وی گفت آنچه که مدتها در قالب سوآپ نفت خام انجام می شد، در واقع یک طرح غیرکارشناسی بود و تنها می توان آن را یک بیزینس نامید، زیرا اصلا  یک نگاه درازمدت به پروژه طرح انتقال نفت کشورهای حاشیه دریای خزر CROS مطرح نشد.در این پروژه اهدافی مشخص شد و مهمترین هدف آن بود که نفت حوزه خزر به پالایشگاه‌های شمالی کشور که شامل تهران و تبریز می شود بیاید و کار فراورش در این پالایشگاه ها بر اساس نفت آسیای میانه انجام شود.طراحی این پالایشگاه‌ها بر اساس نفت میادین اهواز،آسماری طراحی شده بود و در واقع باید یک نفت‌ خامی از آسیای میانه می‌آمد که منطبق با نفت خام اهواز و آسماری باشد.

وی ادامه داد: اما براساس اسناد موجود که در ادامه به آنها اشاره می شود نفت خامی که از آسیای میانه وارد ایران شد از نظر کیفی با طراحی این دو پالایشگاه متغیر بود به همین دلیل باید یک ترکیبی درست می‌شد که نفت خام آسیای میانه بتواند جایگزین نفت خام اهواز، آسماری شود، به گونه‌ای که ظرفیت پالایشگاه ها و مشخصات فراورده تغییر نکند و از طرف دیگر میزان تولید فراورده بنزین و گازوئیل نیز افزایش پیدا کند.ولی باید گفت نفت خام‌هایی که از آسیای میانه می‌آمد همه آنها نفت خام‌هایی بود که دارای مرکاپتان (ترکیبات گوگرددار که موجب افزایش آلایندگی می شود) بالا بود و از طرفی مشخصات کیفی نداشت.به همین دلیل مسئولان اسبق با دیدن چنین وضعیتی تصمیم گرفتند پروژه را در 2 بخش CROS و CROS پلاس تعریف کنند که براین اساس تصمیمی گرفته شد نفت CROS پلاس بیاید و از طرف دیگر در پالایشگاه‌های تهران و تبریز نیز تغییراتی صورت پذیرد و یکسری واحدهای جدید نیز اضافه شود تا بتوان این نفت را فراورش کرد.

سالاری تصریح کرد:در سال 78 تصمیم گرفته شد تا تغییرات انجام شود که این تغییرات شامل ایجاد یک تأسیسات در نکا و احداث یک خط لوله انتقال جدید در کنار خط انتقال قبلی بود احداث این پروژه ها نیز فازبندی شده بود که فاز اول این تغییرات در سال 83 به میزان ظرفیت 10 هزار بشکه به بهره‌برداری رسید، اما تغییراتی در پالایشگاه ها رخ نداد.

همان طور که گفتم این طرح فازبندی شده بود اما در کل ظرفیت این طرح 500 هزار بشکه بود، که شامل تغییرات در پالایشگاه‌ها، احداث تأسیسات جدید و احداث تلمبه‌خانه در نکا، احداث 13 اسکله نیز در دستور کار قرار گرفت و از طرف دیگر 3 فروند کشتی 60 هزار بشکه‌ای پیش‌بینی شده بود که صدرا وظیفه تامین آن را بر عهده داشت. اما با تمام این هزینه هایی که پیش بینی شده بود، طرح سوآپ نفت خام با شکست مواجه شد.

وی با اشاره به دلایل شکست این طرح گفت:اول اینکه طرح معاوضه نفت خام را به شرکت نیکو سپردند و این شرکت نیروی تخصصی برای این فعالیت نداشت و در همان ابتدا نفت خام‌هایی را وارد کرد که اصلاً نفت خام نبود و هرچیز سیاه را فکر می‌کردند، نفت خام است. مثلا نفت خامی را وارد کردند که 5 درصد آب نمک داشت به طور شفاف بگویم که آب نمک می‌خریدیم و به ازای آن نفت خام سبک ایران را تحویل می‌دادیم.از همان ابتدا که طرح سوآپ پیش آمد مسائل دیگری نیز مطرح شد مثلاً قرار بود یک واحد تاپینگ در نکا احداث شود و مواد نفت خام وارداتی استحصال شود و با خط لوله به پالایشگاه‌ها منتقل شود و واحدهای بنزین‌سازی جدید ر پالایشگاه احداث کرده و آن را تبدیل به بنزین کنیم و از طرف دیگر نفت کوره را نیز به نیروگاه نکا بدهیم، اما در نهایت اتفاق دیگری رخ داد.

این کارشناس صنعت نفت خاطرنشان کرد:در سال 83 تصمیم گرفته شد تا نفت خام هایی به ایران بیاید که در واقع این نفت خام ها رویایی بود مثلاً یک گزینه این بود که همه نفت خام‌های آذربایجان (آذری لایت) به طور 100 درصد بیاید زیرا نفت خام آذربایجان با ساختار پالایشگاه‌های تهران و تبریز مطابقت داشت. اما یک حالت دیگر این بود که 50 درصد نفت خام‌ها از میدان تنگیز قزاقستان و 50 درصد از میدان کالامکاس باشد.گزینه دیگر این بود که 25 درصد از تنگیز، 50 درصد اهواز و 25 درصد از چلیکن ترکمنستان باشد و گزینه دیگر 25 درصد اهواز، 25 درصد چلیکن، 25 درصد تنگیز و 25 درصد کالامکاس باشد اما از همان اول تا آخرین روز که این طرح متوقف شد هیچ کدام از این سناریوها اجرایی نشدند و نفت خام هایی به کشور وارد شد که با شرایط طراحی پالایشگاه تطبیق نداشت. بنابراین کمیته بررسی کیفیت نفت خام‌های وارداتی در وزارت نفت شکل گرفت و این کمیته در 83/5/21 به طور رسمی اعلام کردند نفت خام‌هایی که وارد کشور می‌شود همگی مشکل دارد.

آن قدر مشکل حاد بود که به دلیل کیفیت بسیار بد نفت خام وارداتی در زمستان این نفت در خط لوله ماسید و برای آنکه بتوان خط لوله را احیا کرد، میلیون ها لیتر گازوئیل به خط لوله تزریق شد و برای آنکه دیگر این مشکل ایجاد نشود میعانات گازی خانگیران را به منطقه می آوردند و با ترکیب با آن نفت که معلوم نبود، واقعاً نفت خام است و به خط لوله می‌فرستادند، تا خط لوله دیگر دچار مشکل نشود.

وی تصریح کرد: این پروژه قرار بود، فاینانس‌اش خودگردان باشد و از محل سوآپ‌فی که 3 دلار پیش‌بینی کرده بودند هزینه و درآمد پوشش داده شود. اما همانطور که گفتم سوآپ واقعی رخ نداد و نفت خام‌هایی وارد شد که مشکل داشت.عده‌ای خوش خیال رفتند و دفتری در آلماتی قزاقزستان باز کردند، تا این نفت رویایی خودشان را وارد کشور کنند و پیش خود گفتند، یک خط لوله احداث می‌کنیم و نفت خام را از قزاقزستان وارد می‌کنیم، اما نمی‌دانستند، اگر قرار است نفت خام مرغوب قزاقزستان را وارد کنیم، از همان ابتدا باید در تولید مشارکت داشته باشیم. مکانیزم سوآپی که آنها در نظر گرفته بودند، با واقعیت منطبق نبود به عنوان مثال در سوآپ نمی‌توان گفت همیشه سوآپ فی یک عدد ثابت است و معادله همیشه ثابت است.بنابر این ما نه در میادین آسیای میانه مشارکت داشتیم تا بتوان سواپ واقعی را اجرایی کرد و نه آن ظرفیت طراحی شده خط لوله انتقال و تاسیساتی که احداث شده بود، محقق شد.

این گزارش حاکی است مشکلات عملیات سواپ نفت خام آنقدر زیاد بود که مسئولان وقت در دولت دهم ترجیح دادند که انجام این عملیات متوقف شود اما جالب اینجا است که با روی کارامدن دولت یازدهم و با تمام وعده و وعیدهایی که داده شده بود تا عملیات سوآپ از سر گرفته شود ولی این کار صورت نگرفت. حتی وقتی کشور در دوران پسا برجام نیز حضور داشت این عملیات از سر گرفته نشد زیرا مسئولان وقت وزارت نفت که دوباره به این وزارت خانه آمده بودند هیچ اطمینانی نداشتند که آیا انجام این عملیات صرفه اقتصادی دارد یا خیر.

انتهای پیام